Słowniczek pojęć z zakresu integracji sensorycznej
Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny (ATOS) –Brak pełnej integracji tego odruchu może powodować zachwiania równowagi przy ruchach głowy, problemy w zakresie ruchów naprzemiennych, przekraczania linii środkowej ciała, trudności w rozwoju percepcji wzrokowej, w tym – izolacji ruchów oczu od ruchów głowy, nieprawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego.
Dieta sensoryczna – zindywidualizowane wskazówki terapeutyczne dotyczące korzystnych dla dziecka stymulacji zmysłowych i organizacji środowiska (szkoła, dom), mających wspomóc funkcjonowanie dziecka i efekty terapii.
Dyspraksja – jest to trudność w zaplanowaniu i wykonaniu czynności ruchowych w sposób płynny, skoordynowany, w prawidłowej kolejności od początku do końca.
Integracja percepcyjno-motoryczna – prawidłowy rozwój procesów poznawczych, współdziałający z czynnościami ruchowymi.
Integracja sensoryczna- jest to proces neurologiczny, w którym mózg odbiera pochodzące ze wszystkich zmysłów informacje, rozpoznaje je, interpretuje, segreguje oraz łączy ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami, w celu wykorzystania ich do wytworzenia adekwatnej reakcji organizmu, uwzględniającej zmieniające się warunki otoczenia.
Kokontrakcja – zdolność dowolnego napinania mięśni antagonistycznych, czyli prostowników i zginaczy w celu utrzymania równowagi. Jest wskaźnikiem pracy układu przedsionkowo-proprioceptywnego oraz mechanizmów posturalnych.
Konwergencja – jest to zbieżny i symetryczny ruch gałek ocznych w kierunku nosa, najintensywniej ćwiczony przez dziecko podczas karmienia piersią, wówczas, gdy niemowlę ssie pierś. Jest potrzebna po to, aby oczy mogły złączyć obraz widziany przez każde z osobna w jedną całość. Aby widziany obraz, właśnie w takiej postaci, trafił do mózgu. Konwergencja dla bliskiej odległości ma istotne znaczenie dla czytania, pisania, poprawnego zestawiania kolumn cyfr oraz dla takich czynności jak np. łapanie piłki
Koordynacja wzrokowo-ruchowa – zharmonizowanie funkcji wzrokowych i ruchowych (manipulacyjnych), współpraca ręki i oka.
Lateralizacja – dominacja czynnościowa narządów ruchu (ręki, nogi) i zmysłu (oka, ucha) po jednej stronie ciała. Najczęściej dominuje prawa strona. Do zaburzeń lateralizacji zalicza się nieustaloną lateralizację, a zatem dzieci wykazują oburęczność z niewielką przewagą jednej z rąk lub niekiedy są oburęczne. Często z oburęcznością wiąże się mała sprawność motoryki rąk, co powoduje trudności w życiu codziennym i w szkole.
Masaż Willbarger – specjalna technika masażu i docisków ciała stosowana u dzieci z nadwrażliwością dotykową.
Modulacja – proces, w którym mózg reguluje własną aktywność. Jedne z docierających impulsów nerwowych wzmacnia, by uwydatnić ich percepcję lub wzmocnić reakcję, inne zaś wyhamowuje, by nie dopuścić do przeładowania ośrodkowego układu nerwowego. Syndrom ten wiąże się głównie z nieprawidłowym wzmacnianiem lub hamowaniem bodźców przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych, ale może również dotyczyć informacji docierających przez kanał wzrokowy, słuchowy czy węchowy.
Motoryka duża – sprawność ruchowa całego ciała (w tym zdolność utrzymywania równowagi ciała, koordynacja ruchów kończyn podczas chodzenia, biegania, jeżdżenia na takich pojazdach jak hulajnoga czy rower).
Motoryka mała – sprawność ruchowa rąk w zakresie szybkości ruchów, ich precyzji; czynności manualne niezbędne podczas samoobsługi, rysowania, pisania.
Niepewność grawitacyjna – przejaw nadwrażliwości przedsionkowej, polegający na nieprawidłowej modulacji informacji przedsionkowych pochodzące z receptorów ruchu liniowego. Objawia się wzmożonym napięciem, niepewnością, lękiem przy zmianach położenia głowy i całego ciała.
Oczopląs porotacyjny – szybki, o niewielkim zakresie, ruch oczu na boki, powstający w odpowiedzi na rotację ciała. Jest to reakcja automatyczna i nieświadoma. Wskazuje na związek między układem przedsionkowym a pracą mięśni oczu.
Odruchy pierwotne – to naturalne reakcje ciała, które występują u dzieci w pierwszym roku życia. Wszystkie pełnią jakąś ważną rolę i są istotne dla rozwoju wyższych funkcji układu nerwowego dziecka. Jeśli nie zostaną wyhamowane w pierwszym roku życia, to może to skutkować różnymi nieprawidłowościami w wieku szkolnym.
Percepcja słuchowa – zdolność do odbioru dźwięków, ich rozpoznawania i różnicowania oraz interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń.
Percepcja wzrokowa – zdolność do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz umiejętność ich interpretowania.
Planowanie motoryczne (praksja) – jest to umiejętność zaplanowania i wykonania nieznanego wcześniej, a więc niewyćwiczonego zadania ruchowego.
Przekraczanie linii środkowej ciała – zdolność oczu, głowy, rąk i nóg do swobodnego przekraczania linii symetrii ciała.
Ruchy posturalne w tle – subtelne, automatyczne ruchy całego ciała, które umożliwiają precyzyjną i wydajną pracę podczas wykonywania zamierzonych czynności.
Symetryczny Toniczny Odruch Szyjny (STOS) – Niewyhamowany odruch objawia się nieprawidłową postawą (pochylona sylwetka, garbienie się przy siedzeniu), trudnościami w utrzymaniu uwagi i akomodacją oka, potykaniem się, obniżoną koordynacją ręka-oko, obniżonymi umiejętnościami manualnymi oraz nadruchliwością.
System dotykowy- jest zmysłem najwcześniej się rozwijającym i dojrzewającym, pierwotnym. Receptory czuciowe rozmieszczone są na całym obszarze skóry, będącej najobszerniejszym narządem ciała. Struktury umiejscowione w skórze oraz na jej powierzchni odbierają wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku czy nacisku, wibracji, ciepła, zimna, bólu i przesyłają te informacje do mózgu.
System proprioceptywny – nazywany potoczenie czuciem głębokim. Proprioceptory znajdują się w mięśniach, stawach, ścięgnach, oczach, uszach. Informują mózg o tym, co robi człowiek (czy porusza się, czy stoi, gdzie znajduje się w przestrzeni).
System przedsionkowy- zwany jest też zmysłem równowagi, rozwija się od wczesnego okresu wewnątrzłonowego. Znajduje się w uchu wewnętrznym. Jest bazowym układem w terapii integracji sensorycznej ze względu na liczne neuroanatomiczne powiązania z innymi układami, min słuchowym i wzrokowym. Prawidłowa praca systemu przedsionkowego wpływa na bezpieczeństwo grawitacyjne, ruch i równowagę, napięcie mięśniowe, postawę, ruchy gałek ocznych, obustronną koordynację, planowanie ruchu.
Toniczny Odruch Błędnikowy (TOB) – brak pełnej integracji tego odruchu może powodować: szybką męczliwość i mniejszą zgrabność ruchową, zaburzenia rozwoju percepcji wzrokowej wpływającej na czytanie i pisanie, zaburzenia równowagi, chorobę lokomocyjną.
Zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej – brak współdziałania i zharmonizowania funkcji wzrokowych i ruchowych – manipulacyjnych.
Opracowała: mgr Katarzyna Michałowska