Słowniczek pojęć z zakresu logopedii
Afazja (dysfazja) – utrata całkowita lub częściowa języka na skutek uszkodzenia pewnych struktur mózgowych
Alalia (dyslalia) – opóźnienie w przyswajaniu języka na skutek opóźnionego wykształcenia się funkcji pewnych struktur mózgowych
Artykulacja dorsalna głosek sz, ż, cz, dż (nie koronalna) – czubek języka jest przy dolnych zębach (siekaczach), a środek języka zbliża się do wałka dziąsłowego
Dysartia (anartria) – zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy artykulacyjne, fonacyjne i oddechowe (mowne)
Dysglosja – zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek nieprawidłowej budowy narządów mowy (krótkie wędzidełko, nieprawidłowości zgryzu, rozszczep podniebienia, wargi, języczka, nosowanie)
Ekspresja językowa –każdy rodzaj wypowiedzi słownej
Jąkanie – zaburzenia płynności mowy (rytmu i tempa)
Kinestezja mowy – wzorce ułożeń narządów mownych (warg, języka) dla poszczególnych głosek
Nerwice mowy (logoneurozy) –mutyzm, afonia, jąkanie, zaburzenia tempa mowy, modulacji, siły i wysokości głosu u osób cierpiących na nerwicę
Niedosłuch odbiorczy, przewodzeniowy, mieszany – zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem narządu słuchu
Nieprawidłowe połykanie – płaskie, niemowlęce położenie języka (powinno zakończyć się przed wymianą przednich zębów mlecznych)
Parasygmatyzm, pararotacyzm – zastępowanie głosek innymi np.; sz, ż, cz, dż – s, z, c, dz, r – l
Percepcja językowa – poziom rozumienia mowy
Pionizacja języka – zautomatyzowana umiejętność podnoszenia czubka języka do górnego wałka dziąsłowego
Prawidłowe połykanie – koniec języka skierowany ku górze, ku przedniej części podniebienia
Oligofazja – niedokształcenie mowy spowodowane niepełnosprawnością intelektualną
Schizofazja – mowa osób mających zaburzenia myślenia spowodowane chorobami psychicznymi
Seplenienie boczne (lateralne) – artykulacja głosek polega na niesymetrycznym ułożeniu języka, szczelina nie tworzy się w linii środkowej jamy ustnej lecz z boku (efekt – wyjątkowo nieprzyjemne brzmienie głosek dentalizowanych czyli zębowych)
Seplenienie międzyzębowe (interdentalne) najczęściej występująca forma nieprawidłowych artykulacji, czubek języka wsuwa się między zęby w linii środkowej lub z boku w czasie realizacji głosek dentalizowanych (ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, z, cz, dż) t, d, n,
S L I (Specyfic Language Impairment) – specyficzne zaburzenie językowe. Dzieci z SLI wykazują swoiste trudnością w przyswajaniu języka ojczystego przy dostatecznym opanowaniu innych sprawności poznawczych i motorycznych. Występujący u nich znaczący deficyt językowy nie jest spowodowany: nieodpowiednią do wieku sprawnością aparatu artykulacyjnego (język, podniebienie, wargi), zaburzeniami słuchu, chorobami ośrodkowego układu nerwowego, zaburzeniami emocjonalnymi, zaniedbaniami środowiskowymi. Dzieci z SLI mogą mieć problemy w każdym aspekcie komunikacji językowej: doborze słów, rozumieniu i tworzeniu zdań, poprawnej wymowie, odróżnianiu wyrazów podobnie brzmiących, układaniu opowiadań czy stosowaniu odpowiednich form w różnych sytuacjach społecznych. Natężenie problemów w każdym z tych obszarów może być znacząco różne. Diagnozę SLI stawia się dopiero, gdy dziecko ukończy 4 lata, pomiędzy 3 a 4 rokiem życia mówimy o ryzyku wystąpienia SLI.
Słuch fonematyczny – umiejętność odróżniania wyrazów o odmiennym znaczeniu, a podobnych brzmieniowo np. Tomek – domek, kosa – kąsa, kasa – Kasia.
Sposoby nieprawidłowych artykulacji:
- zniekształcenia wymowy głosek (seplenienia międzyzębowe, boczne,
przyzębowe itp.) - substytucje – zastępowanie pewnych głosek innymi
- elizje – opuszczenie danej głoski w wyrazie
Wadliwa wymowa głosek:
- s, z, c, dz,- sygmatyzm, seplenienie
- r, – rotacyzm reranie
- k, g, – gammacyzm, kappacyzm
- l, – lambdacyzm
Zaburzenia opozycji dźwięczności – zastępowanie głosek dźwięcznych ich bezdźwięcznymi odpowiednikami np.: b-p, d-t, g-k, w-f.